het congres en de masterclass rond Open Dialogue is voorbij (april 2016), maar het programma is hier na te lezen
de presentaties van het congres downloaden:
Jaakko Seikkula over Open Dialogue - deel 1 en deel 2 (Engels)
Jaakko Seikkula over Open Dialogue - deel 1 en deel 2 (Nederlandse vertaling)
Stijn Vanheule - inleiding & synthese Jaakko Seikkula
Ludi Van Bouwel, Henk-Willem Klaassen & Ingrid Lammerant - voorzet voor de open dialoog
herlees hier de aankondiging van het congres
onze verdere verkenning en plannen rond Open Dialogue: Open Dialogue Academie
meer info over de sprekers: zie hieronder
de presentaties van het congres downloaden:
Jaakko Seikkula over Open Dialogue - deel 1 en deel 2 (Engels)
Jaakko Seikkula over Open Dialogue - deel 1 en deel 2 (Nederlandse vertaling)
Stijn Vanheule - inleiding & synthese Jaakko Seikkula
Ludi Van Bouwel, Henk-Willem Klaassen & Ingrid Lammerant - voorzet voor de open dialoog
herlees hier de aankondiging van het congres
onze verdere verkenning en plannen rond Open Dialogue: Open Dialogue Academie
meer info over de sprekers: zie hieronder
Jaakko Seikkula
Jaakko Seikkula is professor psychotherapie aan de Universiteit van Jyväskylä in Finland. Van 1981 tot 1998 was hij hoofd-psycholoog in het Keropudas hospital in Tornio, Finland. Daar was hij bepalend voor de ontwikkeling van de Open Dialogue benadering.
Open Dialogue is op de eerste plaats een doelgericht systeem van psychiatrische zorg en behandeling, waarbij zo snel mogelijk samenspraak met àlle betrokkenen wordt georganiseerd, brede gesprekken waarin open naar de verschillende ervaringen en perspectieven wordt geluisterd. Op die manier kan ook samen naar mogelijke doelen, krachten, hulpbronnen en andere oplossingen worden gezocht. Handvatten voor het vroegtijdig herkennen en begeleiden van psychoses worden voor een deel gevonden in het sociale netwerk. Vanuit praktijkonderzoek blijkt dat als men tijdig en gericht therapeutisch 'Open Dialogue' organiseert met alle betrokkenen, waarin o.a. ook de ervaringen aan bod komen die het thema zijn van de psychose, een chronisch verloop kan worden voorkomen.
Jaakko Seikkula is betrokken in het ontwikkelen van nieuwe familie- en sociaal netwerk geörienteerde praktijken voor ernstigste psychiatrische problemen zoals psychose en diepe depressie, ook buiten Finland. Hij besteedt veel energie aan het onderzoek naar de effectiviteit van Open Dialogue en publiceert veel over de zeer positieve resultaten. Voortbouwend op meer dan 30 jaar praktijkonderzoek van Jaakko Seikkula en zijn collega's, heeft de bijzondere Open Dialogue aanpak in Finland sterke navolging gekregen in andere Europese regio's.
Prof. dr. Jaakko Seikkula is co-auteur van de boeken ‘Dialogical Meetings in Social Networks' en 'Open Dialogues and Anticipations'.
De bijzondere Open Dialogue aanpak verloopt volgens een aantal belangrijke principes (zie hieronder), die Jaakko Seikkula op het congres uitgebreid heeft toegelicht en met voorbeelden geïllustreerd. Als basis geeft hij ons alvast een belangrijk devies mee: "Leer zo te luisteren dat anderen worden uitgenodigd om te spreken. Leer zo te spreken dat anderen worden uitgenodigd om te luisteren."
Jaakko Seikkula is professor psychotherapie aan de Universiteit van Jyväskylä in Finland. Van 1981 tot 1998 was hij hoofd-psycholoog in het Keropudas hospital in Tornio, Finland. Daar was hij bepalend voor de ontwikkeling van de Open Dialogue benadering.
Open Dialogue is op de eerste plaats een doelgericht systeem van psychiatrische zorg en behandeling, waarbij zo snel mogelijk samenspraak met àlle betrokkenen wordt georganiseerd, brede gesprekken waarin open naar de verschillende ervaringen en perspectieven wordt geluisterd. Op die manier kan ook samen naar mogelijke doelen, krachten, hulpbronnen en andere oplossingen worden gezocht. Handvatten voor het vroegtijdig herkennen en begeleiden van psychoses worden voor een deel gevonden in het sociale netwerk. Vanuit praktijkonderzoek blijkt dat als men tijdig en gericht therapeutisch 'Open Dialogue' organiseert met alle betrokkenen, waarin o.a. ook de ervaringen aan bod komen die het thema zijn van de psychose, een chronisch verloop kan worden voorkomen.
Jaakko Seikkula is betrokken in het ontwikkelen van nieuwe familie- en sociaal netwerk geörienteerde praktijken voor ernstigste psychiatrische problemen zoals psychose en diepe depressie, ook buiten Finland. Hij besteedt veel energie aan het onderzoek naar de effectiviteit van Open Dialogue en publiceert veel over de zeer positieve resultaten. Voortbouwend op meer dan 30 jaar praktijkonderzoek van Jaakko Seikkula en zijn collega's, heeft de bijzondere Open Dialogue aanpak in Finland sterke navolging gekregen in andere Europese regio's.
Prof. dr. Jaakko Seikkula is co-auteur van de boeken ‘Dialogical Meetings in Social Networks' en 'Open Dialogues and Anticipations'.
De bijzondere Open Dialogue aanpak verloopt volgens een aantal belangrijke principes (zie hieronder), die Jaakko Seikkula op het congres uitgebreid heeft toegelicht en met voorbeelden geïllustreerd. Als basis geeft hij ons alvast een belangrijk devies mee: "Leer zo te luisteren dat anderen worden uitgenodigd om te spreken. Leer zo te spreken dat anderen worden uitgenodigd om te luisteren."
Ludi Van Bouwel
Ludi Van Bouwel is psychiater en psychotherapeut. Zij is verantwoordelijk voor de structurerende afdeling voor jongvolwassenen met een psychose in het Universitair Psychiatrisch Centrum, campus Kortenberg. Tevens is ze medeorganisator van het vroege psychose team VRINT (VRoege INterventie Team) dat in 2009 in regio Vlaams Brabant Oost van start ging.
Als psychoanalytica is ze werkzaam in een privépraktijk in Lint.
Ludi Van Bouwel is ook bestuurslid van ISPS Lage Landen (International Society for Psychological and Social Approaches to Psychosis) en lid van de Belgische School voor Psychoanalyse.
Op het Vlaams GGZ-congres van 2012 gaf Ludi Van Bouwel een gedreven lezing, 'Van intramurale naar transmurale werking in de psychosezorg', waarin ze haar visie op psychosezorg uit de doeken doet, met een stevig pleidooi voor de praktijk van VRINT (hetzelfde geldt voor ons eigen MVIP van het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen). Ludi Van Bouwel maakt daarbij expliciet ook verbinding met inspiratie vanuit Open Dialogue (Jaakko Seikkula), 'need-adapted treatment' (Yrjö Alanen) en het boek 'Wat is Waanzin?' (Darian Leader). De tekst is hier na te lezen, zie ook de bijhorende powerpoint.
Ingrid Lammerant
Ik ben lid van de Werkgroep Ervaringsdelen en Destigmatisering (WED) uit Gent, gegroeid vanuit het aanloophuis Poco Loco, en als ervaringsdeskundige werk ik vooral rond beeldvorming. Ik geef lezingen over allerlei thema's zoals psychose, herstel, ziekenhuiservaringen, dwang, diagnose... Het is mijn bedoeling om mee te denken over de uitbouw van een verbeterde zorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ook neem ik deel aan beleidsvergaderingen zoals bij GEPS (Gent Eeklo Psychose Samenwerking). Als ervaringsdeskundige wil ik niet zozeer een discours brengen van wij tegen zij, maar eerder oplossingen zoeken, of als dit niet kan, de huidige problemen in de psychiatrie schetsen.
Alles vertrekt vanuit mijn herstelverhaal, wat voor mij werkte en wat niet. Van daaruit stel ik het tegenwoordige genetische discours in vraag en schuif ik de psychosociale context als evenwaardig naar voren. Het thema dwang schuw ik ook niet, fixatie en separatie, medicatiedwang en zachte dwang. Kan er humane psychiatrie zijn zolang er dwang gebruikt wordt? Dat is de vraag die ik mij stel. Maar goed, zelf evolueerde ik van zorgmijder tot iemand met vertrouwen in de hulpverlening. Die lange weg wil ik schetsen. De focus ligt op herstel en samen. Bij dat woordje 'samen' is het bij mij in het begin vaak fout gegaan, denk ik nu, maar later in mijn herstelproces werd dat 'samen' steeds belangrijker. Het is eigenlijk hand in hand gegaan met mijn herstel. Steeds meer was er een uitstekende hand en steeds meer liet ik het toe. Herstellen is zo'n vaag woord, vooral als je nog middenin de problemen zit. Je begrijpt pas wat herstel betekent als je zelf herstellende bent en kunt terugkijken. Daarom is je geschiedenis, je verhaal belangrijk, ook voor anderen. Waar is het fout gegaan? Wat heeft geholpen?
Samen naar een betere zorg. Ik geloof dat iedere hulpverlener dat wil en de stem van de patiënt moet hiervoor ook gehoord worden. Dit is een evolutie die de zorg enkel maar ten goede kan komen...
Ingrid Lammerant kreeg de Wetenschappelijke Prijs Humane Psychiatrische Zorg 2014 voor haar tekst 'Humane psychiatrische zorg vanuit het perspectief van een mens met ervaring' (hier te downloaden).
Over haar ervaringen schreef Ingrid Lammerant het boek 'De weg naar Engel-land - mijn psychische ziekte als zoektocht naar zingeving' (2012). Als afsluiting van haar vrijwilligerswerk bij de werkgroep 'Ervaringsdelen en dekstigmatisering' het boekje 'Psychiatrie getoetst aan de ervaring' (2016), een verzameling teksten gebaseerd op de lezingen die ze gaf van 2012 tot 2016. Beide boeken zijn hier te bestellen.
Ingrid Lammerant maakt ook krachtige portretten en illustraties, waarvan een aantal in 2015 werden tentoongesteld in aanloophuis Poco Loco, Gent.
Ook het logo van het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen werd ontworpen door Ingrid Lammerant.
Ik ben lid van de Werkgroep Ervaringsdelen en Destigmatisering (WED) uit Gent, gegroeid vanuit het aanloophuis Poco Loco, en als ervaringsdeskundige werk ik vooral rond beeldvorming. Ik geef lezingen over allerlei thema's zoals psychose, herstel, ziekenhuiservaringen, dwang, diagnose... Het is mijn bedoeling om mee te denken over de uitbouw van een verbeterde zorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ook neem ik deel aan beleidsvergaderingen zoals bij GEPS (Gent Eeklo Psychose Samenwerking). Als ervaringsdeskundige wil ik niet zozeer een discours brengen van wij tegen zij, maar eerder oplossingen zoeken, of als dit niet kan, de huidige problemen in de psychiatrie schetsen.
Alles vertrekt vanuit mijn herstelverhaal, wat voor mij werkte en wat niet. Van daaruit stel ik het tegenwoordige genetische discours in vraag en schuif ik de psychosociale context als evenwaardig naar voren. Het thema dwang schuw ik ook niet, fixatie en separatie, medicatiedwang en zachte dwang. Kan er humane psychiatrie zijn zolang er dwang gebruikt wordt? Dat is de vraag die ik mij stel. Maar goed, zelf evolueerde ik van zorgmijder tot iemand met vertrouwen in de hulpverlening. Die lange weg wil ik schetsen. De focus ligt op herstel en samen. Bij dat woordje 'samen' is het bij mij in het begin vaak fout gegaan, denk ik nu, maar later in mijn herstelproces werd dat 'samen' steeds belangrijker. Het is eigenlijk hand in hand gegaan met mijn herstel. Steeds meer was er een uitstekende hand en steeds meer liet ik het toe. Herstellen is zo'n vaag woord, vooral als je nog middenin de problemen zit. Je begrijpt pas wat herstel betekent als je zelf herstellende bent en kunt terugkijken. Daarom is je geschiedenis, je verhaal belangrijk, ook voor anderen. Waar is het fout gegaan? Wat heeft geholpen?
Samen naar een betere zorg. Ik geloof dat iedere hulpverlener dat wil en de stem van de patiënt moet hiervoor ook gehoord worden. Dit is een evolutie die de zorg enkel maar ten goede kan komen...
Ingrid Lammerant kreeg de Wetenschappelijke Prijs Humane Psychiatrische Zorg 2014 voor haar tekst 'Humane psychiatrische zorg vanuit het perspectief van een mens met ervaring' (hier te downloaden).
Over haar ervaringen schreef Ingrid Lammerant het boek 'De weg naar Engel-land - mijn psychische ziekte als zoektocht naar zingeving' (2012). Als afsluiting van haar vrijwilligerswerk bij de werkgroep 'Ervaringsdelen en dekstigmatisering' het boekje 'Psychiatrie getoetst aan de ervaring' (2016), een verzameling teksten gebaseerd op de lezingen die ze gaf van 2012 tot 2016. Beide boeken zijn hier te bestellen.
Ingrid Lammerant maakt ook krachtige portretten en illustraties, waarvan een aantal in 2015 werden tentoongesteld in aanloophuis Poco Loco, Gent.
Ook het logo van het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen werd ontworpen door Ingrid Lammerant.
Henk-Willem Klaassen
Ik ben een Nederlandse sociaal-psychiatrisch verpleegkundige en werk 25 jaar in de maatschappelijke psychiatrie. Daarnaast heb ik veel ervaringen met de psychische problemen van wijlen mijn vader en mijn zus. Ik werk zoveel mogelijk met de hoofdpersoon en zijn familie/naasten/geliefden samen. Ik maak steeds vanaf het begin duidelijk dat ik als hulpverlener slechts een bescheiden rol heb in het verwerkingsproces van de hoofdpersoon. De familie en andere naasten kunnen een warmere en ondersteunende rol hebben als zij goed gecoacht worden.
Het betrekken van de naasten levert veel op. Naast een grote tevredenheid bij en minder belasting voor de naasten, is er betere medicatietrouw en zijn er minder lange opnames. Als de naaste van de hoofdpersoon goed gecoacht wordt door de hulpverlener, kan hij zijn 'mantelzorg' op een bevredigende manier invullen. De hulpverlener heeft dan onder andere ook aandacht voor het herstelproces van de naaste, kan nagaan wat de naaste weet van de psychische problemen, bespreekt hoe de naaste daar het beste mee om kan gaan, en bevordert dat de naaste ook oog heeft voor zijn eigen leven en empowerment.
Ik ben me sinds 2011 ook gaan verdiepen in de vraag in hoeverre zogenaamde 'Eigen Kracht conferenties' (EK-c) een bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van de hoofdpersoon. Niet de hulpverlener maakt een plan met de hoofdpersoon, maar de hoofdpersoon met zijn naasten en vertrouwden (van familie tot buurman, van vrienden tot oude schoolleraar), geheel naar eigen keuze. Ik ben overtuigd van de kracht en de mogelijkheden van de omgeving. Als je mensen vraagt om iets te betekenen, zijn mensen vaak bereid om ook een bijdrage te leveren. In 2013 en 2014 was ik betrokken bij een project om Eigen Kracht conferenties in te zetten ter voorkoming van dwang en drang.
Henk-Willem Klaassen heeft diverse artikels gepubliceerd over de samenwerking tussen hulpverleners en familieleden. Daarnaast heeft hij met Marja Hasert een artikel geschreven over het inzetten van een familie-ervaringsdeskundige in een FACT-team.
In 2014 verscheen zijn boek 'Bondgenoten. Hoe familieleden en hulpverleners in de psychiatrie kunnen samenwerken'. In dit boek zet hij uiteen hoe de samenwerking kan verbeteren en doet hij een beroep op zowel familieleden als hulpverleners om de samenwerking daadwerkelijk aan te gaan. In het eerste deel van dit boek schetst Henk-Willem Klaassen 16 veelvoorkomende situaties (van intake tot ontslag uit het ziekenhuis, van zorgmijding tot inwonend, van verslaving tot herstelprocessen). In deze situaties belicht hij aspecten van geslaagde samenwerking. Hij zoomt daarbij vooral in op de triade, de wisselwerking tussen cliënt, familie en hulpverleners. Het tweede deel van het boek werkt onderdelen van die triade verder uit, zoals het herstelproces voor de hoofdpersoon en de naasten, handvatten en hulpmiddelen, familiebeleid en maatschappelijke ontwikkelingen.
Het boek 'Bondgenoten' is een praktijkgericht naslagwerk voor hulpverleners in de ggz, maar heel nadrukkelijk ook voor naastbetrokkenen van iemand met een psychische kwetsbaarheid.
Op zijn website www.familiebegeleidingindepsychiatrie.nl is meer informatie te vinden.
Stijn Vanheule
Prof. Dr. Stijn Vanheule is klinisch psycholoog en psychoanalyticus. Hij is als hoofddocent verbonden aan Universiteit Gent en voorzitter van de vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie.
In 2013 publiceerde hij het boek 'Psychose anders bekeken', dat ook in het Engels werd uitgebracht. In dit boek gaat bijzondere aandacht uit naar welke factoren psychotische episodes kunnen uitlokken en wat stabiliserend werkt.
Over de belangrijke vraag welke rol en betekenis familie en mantelzorgers daarin kunnen spelen, werd hij in juni 2015 uitgenodigd op het praatkaffee psychose De Stem, dat tweemaandelijks door het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen wordt georganiseerd voor familieleden en mantelzorgers. Zijn voorzet voor het praatkaffee werd bijzonder goed gesmaakt door de aanwezigen, dat bleek ook uit de getuigenissen achteraf: “Ik vond de voordracht van Stijn Vanheule goed te begrijpen. Zijn andere, rustige kijk op de zaak vond ik verfrissend: namelijk er zijn voor de patiënt, en luisteren naar de patiëntenervaring om die beter te begrijpen. Ik vond eenvoud, de klare taal en de toegankelijkheid van Stijn Vanheule belangrijk, en ook zijn warmhartigheid en inzichtvolle benadering. De manier waarop hij het onderwerp benaderde was zeer positief: rechtuit, kort en bondig, recht in de roos en zonder allures.”
Tijdens zijn lessen voor de studenten psychologie, heeft Stijn Vanheule de gewoonte om ervaringsdeskundigen als Ingrid Lammerant en Brenda Froyen te betrekken, om hen zelf te laten vertellen wat volgens hen écht van belang is, wat er voor hen werkt en wat niet werkt - met uitwisseling van voorstellen over samenwerking in de praktijk.
Vanuit zijn expertise met psychose, zijn opgefriste kijk op psychosezorg én zijn vaardigheden om groepen mensen met elkaar te laten spreken, is Stijn Vanheule ongetwijfeld de geknipte persoon om het geplande "breed gesprek over het samen-werken en samen spreken rond psychotische kwetsbaarheid" te begeleiden.
Meer informatie over prof. dr. Stijn Vanheule op zijn website: http://stijnvanheule.psychoanalysis.be
Carmen Leclercq
Carmen Leclercq is psychiater in het Psychiatrisch Ziekenhuis Onzelievevrouw in Brugge, het MVIP-team en het CGG Noord-West-Vlaanderen. Sinds 2000 is ze actief als psychiater en psychotherapeut binnen de kliniek voor psychosenzorg van het PZ Onzelievrouw, aanvankelijk op de rehabilitatieafdeling en de dagafdeling en sinds 2005 op de opnameafdeling voor jongvolwassenen met een psychose.
Carmen Leclercq is ook stichtend lid van de stuurgroep van het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen. Als psychiater is ze reeds betrokken sinds de opstart van praatkaffee psychose De Stem in 2010 (www.praatkaffee-destem.be) en samen met collega's actief in de psycho-educatieprogramma's voor familieleden. Sinds de opstart van VDIP Brugge is Carmen Leclercq ook psychiater binnen de vroegdetectie psychosenzorg, ondertussen in MVIP (Mobiel Vroeg Interventieteam Psychose).
Carmen Leclercq is psychiater in het Psychiatrisch Ziekenhuis Onzelievevrouw in Brugge, het MVIP-team en het CGG Noord-West-Vlaanderen. Sinds 2000 is ze actief als psychiater en psychotherapeut binnen de kliniek voor psychosenzorg van het PZ Onzelievrouw, aanvankelijk op de rehabilitatieafdeling en de dagafdeling en sinds 2005 op de opnameafdeling voor jongvolwassenen met een psychose.
Carmen Leclercq is ook stichtend lid van de stuurgroep van het Zorgcircuit Psychose Noord-West-Vlaanderen. Als psychiater is ze reeds betrokken sinds de opstart van praatkaffee psychose De Stem in 2010 (www.praatkaffee-destem.be) en samen met collega's actief in de psycho-educatieprogramma's voor familieleden. Sinds de opstart van VDIP Brugge is Carmen Leclercq ook psychiater binnen de vroegdetectie psychosenzorg, ondertussen in MVIP (Mobiel Vroeg Interventieteam Psychose).